f. ■'/!^'- \- .<•■'■ ;*<:'^. % sri^ .Krf-' •'H fcr--* •v3^K\5 ■^ -.■-^1 -'^^ '^**'^^ "' ' '>»•«.■ ^^-fc ■.^-Sr-'-'.-- .'-t;. ■-. ■y-^ ■ • - .>-\: ■-'.■ Jsr :■ ■^v <^/-t»^:: ^"^;-i|>;^>?: :^,:3^S-'-'|^'^ ■-••■;..;..; ■ . '.. ^^^?3£'^^y^^^'-:'%^ (J5 w7 . 'Tr'" 'V -"Ct-Y/^ ... T •■•-•. >■ ". ' ' ■ 'S"^' V.-- ► •*''•-• ,■ i / / ■ r . ■- .• , .•.-■''- ^^ .'.■•'•.vr^l .- s«p. - ):.>,^-. - . / / . ■ - .> !-■ r ^ f\\ 5%. . /... ■ ^aV ■.*•'.••-«»' .^^.«••- < '■"> ■? .■j .')■ '( ■-»•«, >::♦-■ '""^^'V. -■.'■^' -. 4; il^ •;r*;.'- >-• f^r '• „ Ky l ■_ .* f ' •,•■ .■:-^'-i ■* W' -■■ ■>< • 1 4 ■■ ■ * / t TW SOLENNIA AN]VIVERSARIif%,^ :r-' .-..» # IN -/ ■&■;'<■" »*;^ ^TOEVASIO mGlO BARUTHINO •*;■■ *' M- / INDE A DEE XXI. M. AUGUSTI US^UE AD XXX RITE CELEBRANDA INDICIT .-^y^::.- Dr. J. C. HELD, RECTOR iMwriiiii'» I -^^ INEST ui-.-. PROLEGOMENON IN PLUTARCHI TITAM TIMOLEONTI8 CAPITIS SECUNDI PARS POSTERIOR CUM EPIMETRO. .. >, X rS:<^ i BARUTHI MDcccxxxrii. TYPIS BIRNERIANIS. . '^•T^^ -i •■■*^^^^w?' (' V''»»^-., \ -^ fc_ - - ■- - ■■ -• -■ » •- -■. #* ^ — _y JUiscedere non licet ab hoc loco, quin prius quae in appendice XadHenr. Clintonis Fastos Helle- nicos (pag. 282 ex interpr. lat. C. H. Kriigeri) disseruntur de rerum a Timoleonte in Sicilia gestarum temporibus , et transcribamus huc et quam vera sint breviter disquiramus. Leguntur autem haec 1. 1. : „Timoleontis expeditio secundum Plutarchum duodecim annis posterior fuit priore Dionysii exac- tione. Res a Timoleonte postquam advenerat gestas respiciens Mitfordus (Vol. YI. p. 263 annot.) haec disputat: Diodorus, inquit, ordine persequitur quae per duas aestates duasque Iiiemes acta sint, postquam Timoleon advenerat, quoad urbem arcemque occupavit^ et Plutarchum vitnperat, omnia quinquaginta diebus confecta esse tradentem. Recte improbat Plutarchi „quinquag;inta dies." Sed quod duas hiemes didt , harum ne vestigium quidem apud Diodorum exstat. Profecto tres archontas notavit: quorum primi anno Timoleon profectus est, secundi advenit, tertio denique archonte arcem cepit. Sed quoniam archontes media aestate magistratum inierunt , quae a vere ad auctumnum dein- ceps gesta sunt ab auctore duobus annis adscripta sunt. Pariter in Peloponnesiaco bello quae a vere ad auctumnum facta sunt , ad du js Atticos annos pertinent. Idem hac occasione in Diodori narratione deprehendere licet: 'Ett' ap^oi^TOffEv/SovXov. — TifJLoXsojv e^&^rrXevdev ix Kfi^Mov. — xccTcCTfXevffuvTos ^h Tcv (TTokov £i's To M.ETctTcovTiov ~ k^BTtXevaEV ev^Bccs ix Tov Mera- itovTiov. — ovTos fxlv ovv xoLTci ffTTov^i^v iTsXei Tov eis Vtiyiov 'jrXovv — xcLi xct^oog- fxiff^r\ TfXfifflov Tijs TtoXeus. BitixcLtctTtXevffcivToov ^l ruv K.agxvi^QVictJv — eka^e ^ia^gds — xal raxiijis i^iitXevffev — eis to Tavgo/xivtov. — dva^ev^as ^l ix tov Tavgofxevlov — dveX- itiffTojs iTtsS-eTo TOiS iteg) tov "^lxiTav — xal rijlff itagefx^oXris ixgaTTjffe. — Ttagaxgij/xa Sh iit) rds "^vgaxovffas d(pojg/x7]ff£v. — 'Ett' dgxovros Avxtsxov — Ti/xokicov /xlv "Av- SgavtTas xai TvvSagiTas eis ffv/x/xaxiav itgosXa^o/xevos OTgaTiuTas ovx oXtyovs Ttag ^avTwv Ttagika^ev. *Kv ^h ra7s "^vgaxovffais TtoXkri ragax^ xareTxe rijv Ttckiv x. r. X. Hic hiemem discemimus , quae Lycisci archontis fiiit 34|. Sed alteram indagare non possumus. duae Timoleon gessit ad ver proximum pertinuerunt (343), etiamtum Lycisco archonte. Aestate Dionysius Corinthum decessit , quod scriptor Pythodoti archontis anno factum narrat. A profectione Timoleontis non multo amplius quam annum praeteriisse probabile est: ab extremo Eubuli mense (Maio 344) ad primum mensem Pythodoti (Jul. 343). De toto tempore quo Timoleon in Sicilia fnerit, Diodorus cum PIu. tarcho consentit. Phrynichi auno, 337exeunte, mortuus satis accurate „non integris octo aanis" postquam in Siciliam venerit, Lycisci anno, 344, decesstsse dici videtur. Revera septem aiinos et sex menses interfuisse statueris." His equidem non ab omni parte assentior. Primum enim immerito Plntarchus vitnperatur propter „qninquaginta dies.^' Nam quum Diodorus referat post duas Hicetae clades totiusque nrbis Syracu- sanae expugnationem tandem a Dionysio aeropolin traditam esse Timoleonti , ea omnia si Plutarchus afBrmasset intra tam breve temporis spatium transacta esse, nemo illud, puto, verum esse orederet. At longe alium Plutarchus statuens rerum ordinem , postquara priore pugna ad Adranum superatus esset Hicetas, prius quam iterum ille vinceretur ac tota Syracusarum urbs expuguaretur a Corinthiis, :.;:^*^5V?«i iJaikrfHhiMH _ I _ arcem a Dionysio ait statim traditam esse Timoleonti , eamque expeditionis partem potuisse quinqua- ginta diebus perfici , id mihi quidem non videtur dubium esse. Alterum , quod in Clintonis disputatione est improbandum , ad temporum pertinet computationem, qua id conatur efficere , ut ex Diodori ratione videatur ab Timoleontis profectione ad Dionysii exactio- nem non multo plus temporis interjectum fuisse, quam unius anni spatium. QLn&e quo rectius intelli- gantur, ' adscribamus Archontum Atheniensium atque annorum , quibus Diodorus res a Timoleonie priore post adventum tempore gestas descripsit, seriem. A. Chr. n. 34|. 34|. 344. 34^. Archontes. Archias. Res gestae. Syracusani per legatos Corinthum missos imperatorem sibi petunt dari. Eubulus. Timoleon proficiscitur Corintho, venit in Siciliam, Hicetam opprimit ad Adranum , inde cursu celerrimo Syracusas properat atque etiam hostibus in fugam coniectis ante- vertens in urbem irrumpit. Lyciscus. Magna Syracusis rerum perturbatio, quum Dionysius Insulam obtineret, Hicetas Achradinam et Neapolin, Timoleon reliquas urbis partes, Carthaginiensinm et classis 150 navium in magno portu esset, et pedestris exercitus L milia iuxta cousedissent. Timoleon multarum civitatum societate et auxiliis Corintho missis firmatus, quum discessissent metu per- culsi Carthaginienses , iis quoque potitur urbis parti- bus, quae adhuc iu Hicetae fuerant potestate. Pythodotus. Timoleon Dionysio summopere perterrito persuadet , ut imperio se abdicet, arcem tradat, iu Peloponnesum cum re familiari tiansvehatur. Jam ut Clintonis computatio recte habeat , qua Timoleon sumitur sub finem ejus anni , quo Eu- bulus Archon erat (mense Maio anni a Chr. n. 344) profectus esse Corintho , necesse est inter adven- tum legatorum Syracusanonim , qui Archia Archonte Corinthum venerunt, atque profectionem Timd- leontis unius anni spatium interjectum fuisse. Quod cui credibile videatur esse? Rectius putamus Diodori explicari sententiam , si hanc constituerimus ex eius mente fuisse rerum seriem. Yere anni a. Chr. n. 445, Archonte Archia, 'Corinthum venerunt legati Syracusani. Eiusdem anni aestate, ar- chonte Eubnlo, in Siciliam traiecit Timoleon. Deinde Archontibus eodemEubuIo, et post eum Lycisco res supra commemoratae sunt gestae. Pythodoto Archonte in Peloponnesum dimissus est Dionysius. Qua ratione efficitur , ut , etiamsi statuamus extremo demum Archiae mense legatos Syracusanos ve- nisse Corinthum , et primo statim Pythodoti mense imperio exutum esse Dionysium, tamen res a^ Diodoro expositae per tres paene aestates dnasque hiemes actae sint. Postremo quae de tempore , quod Timoleon in Sicilia transegerit , disputat , ea propterea non omnino vere sunt exposita, quia totum illud tempus non integrorum octo annorum fuisse asseverat; in quem errorem haud dubie inductus est Plutarchi verbis, quae leguntur cap. 37, 4. xa^agdv ^l TTJv ^ixeXtctv sv ovS 'o\ois eretriv oxruj di^iojv xcti avvoixcov xaxuv xai voa^ijfjiccrcov itagaSovs roTs xaroixovciv. Haec si itadicta essent, ut respiceretur tempus, quo mortuus estTi- V — — ..JL. *i y — 5 - moleoii, sane adrersareiitttr rationi supra a nobis propositae. Nam diem obiit Tiinoleon archonte Phrynicho (33^ a Chr. n.), qui nonus archon est ab £ubul<>. Itaque non integ^s octo annos si deg^t Timoteon in Sicilia, minus recte nos statuimus, ea illum aestate, quaEubulus magistratum iniit, in Siciliam venisse. duare verior possit videri Clintonis computatio, qui, quum Eubuli archontis ex- tremo demum mense putet ad Siciliam appulisse Timoleontem , ab eo inde tempore usque ad Phryni- cfaum archontem non integros numerat octo annos. At recte si intellexeris Plutarchi verba, non Clin- toniea, sednobis favere luce clarius apparebit. Non enim scriptor octavo post adventum anno vita decessisse Timoleontem dixit, sed non integris octo annis res Siculas composuisse ac libertatem civi- tatibiis Graecis restituisse , quo factu quia non statim mortuus est , sed aliquamdiu postea vixit , ab adventu eius usque ad mortem plenum octo annorum spatinm, vel etiam paulo longius intercesserit necesseest, cui rerum necessitati nostra congruit temporum computatio, non Clintonis. Eidemqne rationi plane consentit Diodorus , cnius haec sunt (XVI, 90) : Kara ^e ri\v "^txeXtav Tif^oXiuv o Kogtyd^ioSy cLTtctvTct TQ^i; ^v§ctxovsiois xcci ToTs ^ixeXiuTcLts xcLTQog^dixus y iTeXevT7\ 'A/u(piiriX»ty Kfx^ ir»wtiyti^ im/utiy»ff» irti wXtiu ruy rgmxoffluy. 2 y '■ - 6 - tuamus hac in operis sni parte minus de certa temporum ratione soUicitum, quaecunque Timoleon de constituenda Syracnsanorum republica fecisset, ea omnia maluisse una enarratione complecti, qnan in plnres dispergere locos. Sed dissimulari neqnit, esse nonnulla, quae in hac quoque parte suspectam reddant Diodori ndem. Nam ad colonos quod attinet Syracusas deductos, eorum quam maxima midtitudo utpost urbis expu^ationem quam primum mitteretur, curare debuisse Timoleontem ,- velex iis patet causis , quas ipse affert Piutarchus ; ab incolis enim paene desertae et vacuae erant Syracusae , inculti jacebant agri (cf. Diod. c- 83), metuendum erat , superato post Poenorum discessum Hiceta et receptis Syracusis, ne novum mox ex Libya ingmeret bellum, quod parare jam Carthaginienses , Magonis ig^na- viam ultos , fama nuntiaverat, eorumque impetns, acriores haud dubie futuri , ut repelli possent, major quam celerrime parandus erat defensorum numerus. His de causis si colonos verisimile est a Corin- thiis priore illo tempore missos esse , non minus illud credibile videtur esse , eodem tempore simul trajecisse, qui rei publicae Syracusanonim instaurandae praeessent , Cephalum et Dionysium (e quibus Dionysium silentio praetermittit Diodoms , Cepbalum idem fuisse dicit iTttffTciTtjV xcci Siog^coTtjv rtjs vofXQ^EiTias, uvSpct iv itcti^eia. xut avvhet SeSo^ccs/uivov'). Unde coUigere probabiliter liceat ipsum etiam legum ferendarum ac civitatis denuo constituendae negotinm non ad illud, quod vult Dio- dorus , tempus dilatum esse. Quae autem Diodoms cap. 82 refert , post pacem cum Poenis factam liberatasque omnes Graeci nominis in Sicilia civitates Timoleontem per universam Graeciam praeconis voce pronuntiasse , Senatum populumque Syracusanomm agros domosque datumm esse omnibus, qui civitate illa recipi vellent , iis minus probabiliter tribuitur Timoleonti , quod Plutarcho auctore multo prius fecemnt Timoleontis et Syracusanomm precibus permoti Corinthii , quomm et dignitati et pie- tati maxime conveniebat instaurare hac ratione coloniam a se antiquitus deductam ejusque saluti atque incrementls prospicere. Neque tamen nil dicit Plutarchus de colonis Graecis etiam posteriore illo tempore in Siciliam transvectis ; nam cap. 35 refert ille, compositis omnibus bellis ita pacatam fuisse Timoleontis opera Siciliam , ut multae civitates, etiam quae diu incultae jacuissent ac desertae, tum restituerentur ac novis augerentur colonis , in quibus nominat Agrigentum et Gelam. (Cf. Diod. c. 83). Itaque sic videntur ex Plutarchi sententia digerendae esse res illae, ut post Syracusamm expugna- tionem facta esse putentur, quaecunque ad colonos Syracusas deducendos pertinerent, finitis antem bellis et omni in libertatem restituta insula etiam in reliquas civitates missi existimentur ex Graecia coloni. — Nec de nnmero eadem plane tradidit uterque scriptor. Diodoms enim primum ait quinque milia Corinthioram a Timoleonte benevole esse excepta; postea vero tantam ex Graecia convenisse multitudinem , ut quadraginta milia in ,ea agri Syracusani parte, quae divisa nondum fiiisset, decem milia in Agyrinensium agro , qui liberati paulo ante tyranni ApoIIoniadis imperio civitate Syracusana donati essent , collocarentur colonomm. Plutarchus ad Timoleontem omnino sexaginta milia hominum confluxisse ac sedes in urbe agroque Syracusano accepisse affirmat, ejusque rei auctorem nominat Athanin. Delegibus autem aliis alio tempore scriptis quae habet Diodoms, ea ipsa videntur pamm inter se cong^raere. Priore enim loco c. 70 haec leguntur: Ttfjiokscov ^h TtctgaXctiiuv rriv vraov (Orty- giam) xai jTas, ov fjteT^icos ijv^ljae rtjv tSiav ^vvafxtv. Cluae ita, ni fallor, sunt dicta, ut Hicetam appareat vel ipsum ad pa- cem componendam inclinasse, vel saltem nulla necessitate coactum cum Timoleonte consensisse de bello finiendo. At enimvero quid fingi possit minus veri simile , quam Hicetam , qui quovis tempore infestissimum se Timoleonti praebuisset, tum maluisse bellum componere quam ducere, quum in- stante Carthaginiensium adventu sperare liceret fore, ut ipse magnopere adjuvaretur, Timoleontis ^ res in extremum adducerentur discrimen? Multo credibilius, quod Plutarchus prodidit, Hicetam bello • superatum a Timoleonte coactuqa fuisse, ut arma poneret. Ita si fuit res gesta, illud quoque fierl potuit, quodDiodonis narrat, ut Hicetae milites in suas a Timqleonte traducerentur partes , quod ita factumesse, utHicetas, quamvis prohibere posset, tamen prohibere non voluerit, vixerit, qui sibl persuadeat. — duae postremo acciderunt Hicetae , ea paucissimis complectitur Diodoms verbis hisce (c. 82): fterd ^s ravra (i. e. post pacem cum Carthaginiensibus factam, cf. Plut. c. 34) rov fJt^v *lxirav xaraTtokefjivaas i^a^i/e. Multo uberiora legantur apud Plutarchum c 30 — 33, qui tameu . /^ AjJL-jgi i-a«^AjMwfa:> - 8 - silentio praetennisit , qnod Diodonus tradidit cap. S2 extr. , Leontinos a Tlmoleonte In civitatem Syra- cusanorum transductos esse. De bello post liberatas Syracusas cum Carthaginiensibus a Timoleonte gesto multa communia habent Diodonis et Plutarchus , quare satis fuerit verbo indicasse , quibus in rebus inter se discrepeut. Diodorus c. 73 paulo accuratius exponit, quae breviter Plutarchus c. 24 percurrit, de expedltio- nibus aTimoIeontis militibus mercenariis in eam Siciliae regionem susceptis, quae sub Carthaginien- sium erat ditione; addit praeterea, quod ignorat Plutarchus, potitum Timoleontem esse Entella oppido et quindecim cives, qui maxime faverent Carthaginiensium partibus, capite mulctasse, reli- quis lihertatem restituisse. — Militum et navium Carthaginiensium Diod. c. T7 eundem fere refert numenim, quem Plutarchus cap. 25, equitum, curruum et bigarum addit ille decem milia. *) — Duces Poenorum Plut. cap. 25 Hasdrubalem et Hamilcarem dicit fuisse, quorum nomina frustra quaeras apud Diodorum. — Animum Syracusanos>, de Carthaginiensium adventu certiores factos, prae se tulisse fortem et bellandi cupidum, militumque Syracusanorum et mercenariomm duodecim milia eduxisse Timoleontem, refert Diodorus cap. 78. Contra ea Plutarchus affirmat perterritos maximopere fiiisse Syracusanos ex eorumque numero vix tria milia nomen dedisse Timoleonti , mercenariorum in bellum educta esse quatuor milia. — In itinere seditionem ortam in Timoleontis exercitu et mille mercenaTlos Syracusas reversos esse uterque tradit scriptor, paulo copiosius Diodorus , qui in Agrigentino agro, Thrasio quodam auctore id accidisse testatur, Timoleontem autem, in aliud tempus dilata desertorum poena, aegre caeteris mercenariis retentis, amicos Syracusanos per literas monuisse, ut benigne exciperent seditiosos homines et stipendium debitum, quod in causis fuerat seditionis exeitatae, iis persolverent. Thrasium autem quod Dlodonis scrlbit solum fere IIIo tempore reliquum fuisse ex iis, qui cum Phocensibus templum Delphicum expilassent , in eo non congrult cum Plutarcho , qui plures tradidit (cap. 39) in Timoleontis exercitu fuisse eorum, qui in sceleris iliius venerant societatem, quos omnes post pugnam ad Crimissum factam in minoribus proeliis ab hostibus confectos esse com- memorat (cap. 30) iure admirans eximiam Tlmoleontis in hac quoque re felicltatem. — De mulis, apium portantibus, exercitui obviam factis , eadem fere uterque (Diod. cap. 79. Plut. c. 26). Dealtero, quod sub finem eiusd. cap. scribit Plutarchus accidlsse , omine , nil apud Diodorum. — Quae ad ipsam pugnam ad Crimissum commissam attinent , eorum plurima similiter uterque scriptor exponit , non- nulla Plutarchus et accuratius et copiosius quam Diodorus, ex quo ne id quidem discitur, fluvium, ad quem .pugnatum est, Crimissum fuisse, quod praeter Plutarchum testatur Cornellus Nepos (cap. 2). Occisos in ea pugna Diodorus refert praeter alia decem milia hominum , duo milia et quingentos ipso- rum Carthaginiensium ; Plutarcho auctore omnino decem milia sunt interfecta, in qulbus tria milia fuerunt Carthaglniensium. Capta Dlodorus prodidit quindecim hostium milia, Plutarchus captivorum plurimos a militibus Timoleontis ait clam esse subductos , in communi praeda habita esse quinque milia. Timoleontem ex ingenti opum captarum copia nil sibi seposuisse , omnia militibus in fortitudinis praemium concessisse Dlodorus docet c. 80 , quod mirum est , a Plutarcho non esse commemoratum, qui tamen de iis, quae post victorlam illam Instituit Timoleon, Ita loqultur, ut alienissimum a vili lucrandi cupiditate fuisse eins animum facile unicuique pateat. Cluae Plntarchus tradit cap. 30 de mille mercenariis , a Timoleonte , quia in bello Punico ipsum *) Polyaen. Strateg. V. 12, 3 quinquaginta milium fuisse dicit exercitum Cartliaginienslura. - 9 - deaernerant, ex urbe eiectis et postea a Bruttiis in Italia perfide tnicidatis, eadem paulo copiosius Diodoms , c. 82 , adiiciens , urbem Bruttiae maritimam ab hominibus istis occupatam esse ac direp- tam, quare iratos Bruttios arma sumsisse et oppido expugnato istos omnes sagittis contrucidasse. Qua quidem ex narratione non apparet^ quomodo mercenarios TfctgctaTrovo^^BVTas inter- iisse affirmare potuerit Plutarchus. — Eodem loco (c. 82) Diodorus , id quod ignorat Plutarchus, Timoleontem praedicat restituisse navigandi securitatem ; quippe Postumium Tyrrhenum , qui duode- cim navibus praedatoriis mare tum infestum navigantibus rtdderet, quum Syracusas amici nomine appulisset, comprehensum ab illo esse et supplicio affectum. Longe autem a Plutarcho discedit Diodorus in exponendis iis rebus, quae insecutae sunt Poeno- rum ad Crimessum cladem. Refert enim CXVI, 81.82), qui ex pugna evasissent Carthaginienses, aegre se Lilybaeum recepisse tantoque fuisse pavore consternatos, ut naves conscendere et in Africam redire non auderent, quippe quibus metuendum esset, ne Deorum ira, quam experti modo essent, mari absorberentur. Deinde cladis nuntio Carthaginem perlato, tantum civibus injectum esse terrorem, ut ipsum Timoleontem putarent mox cum exercitu in Africam traiecturum urbemque aggressurum esse; proptera Gesconem , Hannonis filium , qui fortitudine et arte militari excellere videretur, de exsilio revocatum exercitui praeposuisse, ac ne civium corpora belli discrimini permitterent, mercenarios, Grae- cos maxime , conduxisse ; simul legatos misisse in Siciliam , qui, quibuscunque possent conditionibus, pacem cum Timoleonte componerent; insequenti anno multis eorum precibus permotum Timoleontem pacem illis dedisse iis conditionibus , quas Plutarchus quoque tradit, una insuper adiecta, qua liceret volentibus ex ea Siciliae parte , quae Carthaginiensium pareret imperio , cum facultatibus et liberis Syracusas transmigrare. — De his plurima aliter Plutarchus (c. 30. 34), cui si credimus, Gesco, auctoribus Hiceta et Mamerco tyrannis , septuaginta navibus exercitum in Siciliam transmisit et Ti- moleontis auxiliarios duobus oppressit proeliis ; deinde , quum in pugna , qua Mamercus victus est a Timoleonte , eae quoque periissent copiae , quas Gesco tyranno miserat auxilio , pax facta. — Veri- tatem rerum in his Plutarchum neglexisse vix quisquam arbitretur , qui reputarit secum , ipsa enar- randi diligentia accurataque singularum rerum commemoratione defendi et firmari auctoris fidem , tum in rebus traditis nil plane inesse , quod a veri similitudine abhorreat , immo multo probabilius esse, Carthaginienses , nuntio de clade suorum accepto , novum in Siciliam misisse exercitum , qui et insu- lae regiones suo imperio subiectas tueretur, et hostes ab traiectu in Africam prohiberet, quam metu impulsos fuisse tam immodico, ut nihil aliud agendum sibi censerent, nisi ut urbem suam exercitu coacto firmarent adversus hostes, qui num mare traiecturi essent, incertissimum erat et ne credibile quidem. In posterioribus uti Hicetae extremam fortunam paucissimis Diodoms attingit verbis, ita ignorat idem , quae de Mamerci ultimis conatibus atque exitio tradidit Plutarchus c. 34. Contra , quae Dio- dorus c. 82 narrat, victos aTimoleonte Campanos, qui Aetnam oppidum tenerent, et Nicodemimi, Centoripinorum tyrannum, ex oppido pulsum, et ApoIIoniadem, Agyrinensium principem, coactum esse, ut tyrannide se abdicaret, ea ita complectitur Plutarchus, ut omnes omnino Siciliae civitates, quae illo tempore a tyrannis oppressae tenerentnr, a Timoleonte dicat in libertatem esse vindicatas. Oculis Timoleontem in senectute captum esse , silentio praeterit Diodoms , de norte illius et sepultura, ac de solennibus in eius honorem institutis brevius quidem exponit (c.90), quamPIutar~ ehus , sed ita tamen , ut in maximis rebns cum eo consentiat. 2 — 10 — Jam ad fineiq perdueta reram ab ntroqne soriptore de Timoleonte traditarum comparatione , haec, ni fallor, cuivis lectori videbuntur satis vere af&rmari : leviora nonnulla, quorumque minor esset ad ipsius Timoleontis illustrjiudos mores ac virtutes, tradidit Diodorus a Plutarcho omissa, nonnuUa idem copiosius et accuratius tractavit, quam Plutarchus ; at in ionge plurimis et praestantissimis parti< bus Plutarchus ita superavit Diodorum narrandi ubertate et diligentia, rerumque expositanim et copia et probabilitate, ut, si Plutarchi libro non exstante, ex solo Diodoro omnis haurienda esset Timoleon^ tis notitia, renim illarum multas plane ignoraremus, aliarum vel obscurara, vel etiam a veritate aberrantem haberemus scientiam. EPIMETRUM, llecentiores soriptores varie exposuerunt de Timoleontis rebus , prout Diodoro illi plus tribuendum putaruBt, aut Plutarchum maluere ducem sequi, aut ex utroque, quae probabilia sibi viderentur esse, sumta miscuerunt atque ad verisimilitudinis legem quandam disposuerunt. £x bis unum nunc nomino Fr. Chr. Schlosserum, qui in libro egregio Universalhistorische Uebersicht der Ge. schichte der alten Welt und ihrer Cultur I., 3. pag. 27 — 38 paulo fusius quam alii pleri- que hanc rerum Syracusanarum explicavit partem. Ille vir quia tantum pollet et doctrinae copia ac subtilitate, et ingenii miro acumine, ut in principibus huius aetatis jure habeatur disciplinae historicae auctoribus, et quaecunque doceat, etiamsi non consentias, tamen prius sint multum consideranda ac diu perpendenda, quam minus vere exposita esse credere audeas, operae pretium facturus esse mihl videor , si paulo accuratius exploravero , quae de Timoleonte rebusque ab eo gestis tradenda ille et pro veris habenda censuit , utrum probari posslnt necne. Nam Schlosserus quum omnino existimat Plutarchum rerum veritati nonnunquam eo nocuisse, quod perfectae virtutis studuerit proponere exempla ac factorum incredibilium miraculis obstupefacere interdum maluerit lectorum animos, quam sobria rerum gestarum imbuere scientia, tum Timoleonti quoque multa putat eundem tribuisse, quae ficta potius esse videantur immodico laudandi studio, quam incornipto iudicio tradita. ^) Itaque quanquam in nonnullis Plutarcho arbitratur plus habendum esse fidei , in aliis tamen iisque et multis et non exiguis rebus Diodorum statuit veriora prodidisse. Unde eam ipse de Timoleontis rebus con^ flavit atque eifecit narrationem, quae nec Plutarchum refert integmm Uec Diodomm, ipsisque rebns, ni magnopere fallimur , discrepantiam quandam induxit fidei plus detrahentem firmamenti , quam ad- dentem. Sed iam videamus de singulis. Caedem Timophanis viginti annis ante quam Syracusani Corinthiorum implorarunt auxilium, per- petratam esse, Plutarcho credit Schlosserus; reliqua, quae de facinore illo et Comelius Nepos tradi- dit et copiosius Plutarchus , ea mente censet conficta esse , ut ultra solitum humanae virtutis modum eveheretur Timoleon, sed ita ficta, ut, si penitius inspiciantur , officiant potius, quam prosint viri laudibus celebrati existimatipni, atque etiam ridicuUim exhibeant hominem, qui postquam fratrem «btmncandum comitibus permisisset, ipse oculos chlamydis lacinia tegens adstiterit lacrimas fundens. — In hls Schlossero me nullo modo posse consentire ingenue fateor. Fingendi enim studium ac falsa *) Fraeter eum locum, quem supra laudaTimus, cf. eiusdem libri III, 2. pag. 188 — 191- ■^ — 11 - Tenditandi ita nuUam existimo fuisse in Plutarcho, nt, qaantnm in ipso esset, Terissfma quaeqiie enm et coUigere et lectoribus tradere voluisse pro certissimo habeam. Quod si cui dubium est, legat ille locum egregium in Cimonis vita cap. 2, quo praeclare docet scriptor, quales ipse sibi scripserit de ex- cellentium virorum et virtutibus laudandis et vitiis non dissimulandis leges> Qui locus tantum facit momenti^ ad recte iudicandum de Plutarchi humanitate veritatisque amore , ut si per spatii huic dispu- tatiunculae concessi liceret angustias, totum huc transscriberem. Istis autem, quae 1. 1. explicantur, sententiis qui in vitis praeclarorum hominum enarrandis se duci professus est , eum quis credat un- quam consulto a narrandi fide deflexisse ac fictis posthabuisse vera ? At possit aliquis in eam induci suspicionem, utputet, consulto quidem falsa in rerum historiam non intulisse Plutarchum, sed animo fuisse exemplonim laudabilium ita amante, ut insolitae virtutis nbi proponeretur species , mirum in modum delectatus et ipse facile crederet , quae veritatis modum excederent, et lectoribus utilissima putans fore ad virtutis studium excitandum minus considerate scriptis mandaret. Ita fieri potuisse, ut quum de Timophanis caede alios videret tradere ea, quae nunc apud Diodorum leguntur, alios ab illis discrepantia, haec ille sequi propterea maluerit, quia etsi minus essent vera , tamen plus haberent admirationis Timoleontemque ostenderent lDon solum pa- triae ita amantem, ut a fratre libertatis oppressae poenam sumeret, sed etiam in facinore atrocissimo perficiendo pietatis simul erga fratrem tamen retinentem. Cluae etsi paulo aequior, quam Schlosseri, videtur esse opinio, tamen me non movet, ut, quae Plutarchus tradidit, falsa putem esse, nisi in se ipsa habent, quod fidem imminuat atque a veri similitudine abhorreat. At tale nihil inest in narra- tione Plutarchi , neque quisquam , de caede Timophanis quaecunque ille memoriae prodidit , ea nega- bitpotuisse itafieri, uti facta a scriptore referuntur. Quid est ig^tur, quod id unum anxie veren- tes , ne nimio decore omentur res singfulari ac paene inaudito conamine gestae , ea velimus dubia et suspecta esse, quae per se ipsa spectata dubitationis vel suspicionis nnllam praebent causam? Nonne hac ratione si utamur, periculum est, ne fugientes nimias laudes atque averisantes quaecunque validius tangant hominum animos , in diversum incidamus vitium , ut debita gloria spoliemus facta praestantia atqne ea ex rerum memoria deleamus rariorum virtutum documenta, quibus maxime poste- rorum animi et dignitatis vere humanae impleantur reverentia et ad honestissima quaeque et sentienda et ag-enda incitentur? QLnoi vero Schlosserus ea, quae Plutarchus et Com. Kepos de Timophanis caede praedicarunt , Timoleontis famaeplus ofQcere dicit, quam prodesse , id quorsum pertineat , me fateer non intelligere. Timoleon enim , sive , id quod Diodoms memoriae prodidit , in foro ipse per- Gussit Timophanem, sive, uti Plutarchus perhibet, in ipsius domo comitibus suispermisit occidendum, fratris caedem utriusque scriptoris consensu arguitur eflFecisse. Hoc vero intercedit discriminis, quod, Diodoro si credimus, saeviore erat ille ingenio atque ira humanitatis sensu non temperata, Plutarehum si auctorem sequimur, animum habebat in flagrantissimo patriae libertatisque studio pie- tatis erga fratrem non oblitum. Neque satis integra Plutarchi dicta reddidit Schlossems , sic eum toquentem faciens : „Ermissbraucht dasVertrauen, welches der Bmder , der in einer OUgarchie durch eine Leibwache zur herrschenden Person ward , in seine nahen Anverwandten und in den Seher der Gottheit setzt, um in das Innerstc seiner Zimmer einzudringen. Er, der Brader von Timophanes Ge- mahlin , und der Zeichendeuter werden eingelassen etc.'^ In Iiis quaecunque invidiam conflare possunt Timoleonti, ab Schlossero sunt invidiose dicta, non leguntur apud Plutarchum. Et quis credat, vel Timoleonti non patuisse ad fratrem aditum , qui patuerit aliis hominibus , cognatione non magis illi coniunctis, vel, si Timoleontem arcendum esse statuisset Timophanes, aditum illi duobus assumtis 2* - 12 - comitihus patefactum esse? Nonne multo est credibllius, propterea Timoleontem secnm' adduxtsse Aescliylum atque Ortliagoram sive Satyrum, ut liaberet, qui et in cohortando fratre se iuvarent et, si precibus nil proficerent, facinus perpetrarent, quo suas ipse nollet cruentari manus? Syracusis quum nirsus potitus esset Dionysius, civium alii ad Hicetam confugerunt Leontinis tum dominantem , alii in urbe remanentes inviti paruerunt tyranno. Deinde quum duobus annis post Carthaginienses pararent bellum eam insulae partem, quam nondum oppressam tenebant, subacturi, Syracusani legatos miserunt, qui a Coriuthiis peterent auxilium. De his igitur sic exponit Schl.: „Dies bewog endlich die wenigen in der Stadt zuriickgebllebenen angesehenen Biirger *), in Verbin- dungmit andern Siciliern, an welche sich anfangs sogar Iketas heuchlerisch anschloss , aus Korinth einen Friedensstifter zu erbitten, den auch der Tyrann, ohne sich die Feindseligkeit der Korinther und Spartaner zuzuziehen, nicht wohl verschmahen durfte." Haec si vere dicta sunt, S}Tacusani rogarunt Corinthios, ut virum mitterent, qui paciscendo res turbatas componeret, et conditionibus propositis persuaderet Dionysio , ut tyrannidem sponte exueret. At non hoc rogatos fuisse Corinthios, res ipsa manifesto docet ; nam bellum pararunt illi , classem roiserunt atque exercitum , suppeditarunt- que, quae ad bellum gerendum usui essent. Neque Syracusani sperabant, Dionysium, nisi vi coge- retur , ad deponendum imperium permotum iri , neque armis ac proeliis pacem et libertatem quaeren- d.im esse ignorabant. Plutarcho certius atque accuratius haec referenti plus fidei deberi , quam Dio- doro , demonstravimus Prolegom. 11. pag. 3 sq. Neque magis rei ab antiquis scriptoribus traditae consentanea sunt , quae subiunxit Schl. : „Die Korinther ergriffen die dargebotene Gelegenheit mit Freuden , um einen Familienzwist , der in ihrem elgnen Staat entstanden war^ riihmlich zu enden. Sie wahlten namlich Timoleon , einen enthusiasti- schen Freund der Freiheit, um ihn mit Ehren zu entfemen, und ihm Gelegenheit zu verschaffen, die Achtung seiner Familie und aller £dhg|, unter seinen Mitbiirgem , die er durch den Mord seines Bra- ders verlorenhatte, durch die Befreiung von Sicilien wieder zu gewinnen.'^ Hisenim, quae res levior ad praecipuum Corinthiomm consilium accessit, ea ipsa dicitur praecipui consilii fuisse. Patet enim ex ils, quae uterque scriptor memoriae prodidit, id maxime spectasse Corinthios, ut coloniae extre- mis malis laboranti succurrerent. Quod consilium postquam ceperunt , tum demum quaerebatur dux, qui praeficeretur negotio. Recordatio autem fratris occisi , quid ad Timoleontem eligendum valuerit, explicavi Proleg. U, p. 7. Tantam rem publice suscepisse Coriuthios eam ob causam^ ut privata componeretur discordia in civitate sua oborta, nullo modo credibile, praesertim si viginti ante annis Timophanes occisus fuit. Praeterea quid de Timophanis caede iudicarint ac senserint Corinthii, non satis sincere videtur Schl. retulisse ; matrem quidem Timoleontis Plutarchus et Comelius testantur nunquam iguovisse filii interfectori ; at civium Plutarchus et Diodorus auctores sunt varias fuisse de eadem re sententias, aliis laudantibus (Plut. 5, 1. oi filv xgccTKTT oi STtTWOVv Tvv fJHffOTtovTjptav Xdi /u£ya\oylA}%iCtV Tov Tif^o\80VTOS)f a\u3 vituperantibus ; utque verissimum est, nunc si quis tale facinus patrare ausus esset , uno eum omnes , qui quidem saperent , consensu damnaturos esse ac detestaturos , ita antiquae civitatis ingenio negari nequit consentaneum fiiisse, at optimus quisque *) Plutarchus scripslt ot^SixtXiurtu; nimirura propterea nialuit nomine latius patente uti, quia legatos miserunt non tam, qui Syracusis tum viyebant sub imperio Dionysii, quam optimate» (ot fiiXTtffrot xtti yvuotfMiTKTtt) qui inde ad Hic«tam profugerant. - 13 - patriaeqne amantissiinus maxima laude atque admiratione dignum haberet viram, qui pro publica sa- lute ne fratris quidem pepercisset vitae. Cluae de rebus in Sicilia post Timoleontis adventum usque ad Dionysii deditionem gestis narrat Schl., neque Plutarchi nituntur neque Diodori auctoritate, sed nova plane ratione sunt comparata ac di^sta. Primum enim Timoleontem dicit , Hicetae copias persequentem , Syracusas irrupisse , in re quidem ipsa indicanda Diodori premens vestigia , at de tempore ab eo discedens. Diodorum enim si audimus, Timoleon victo ad Adranum Hiceta statim Syracusas contendit, Schlosseri mentem si recte assequimur, inter utramque rem aliquantum temporis intercessit. Praeterea hic post proelium Adranitanum ante- quam Syracusas occuparet Timoleon , Tyndaritas ait se ad illius amicitiam appUcavisse , quam rem Diodorus non prius commemorat, quam Timoleontem narravit Syracusarum parte potitum esse. £x eo tempore Schlosserus urbem censet ita divisam fuisse, ut Dionysius insulam obtineret, Hicetas Achradinam, Timoleon reliquas urbis partes, Diodorum sequutus, praeterquam quod hic Neapolim quoque praeter Achradinam tribuit Hicetae. His ita expositis Schl. res a Plutarcho copiose probabili- que ordine relatas iis omnibus implicat difficultatibus , quas Diodori rationi obstare docuimus Proleg. U. p. 10 sq. Deinde Schl. : „Iketas verband sich jetzt innig^er mit den Karthagem und versprach ihre Truppen in die Stadt einzulassen.'^ Haec paulo aliter Diodorus, qui postquam exposuit de urbe inter Timoleontem, Hicetam, Dionysium divis^, continuo adiungit, Cartha^nienses CL navibus portum tenuisse, et quinquag^inta milibus copiarum pedestrium castra posuisse, castrorum tamen locum non Indicans , quem locum extra urbem fuisse ex iis , quae ipse autea explicavit , sponte apparet. In his paulo propius ad Plutarchum accedit Schl. ; ille enim Hicetam ait , ubi Timoleontis vifes co^ovisset dynastarum civitatumque multarum foedere auctas , quo promtius sibi esset atque utilius Poenorum auxilium, eos arcessivisse. Sed longe alium in rerum serie locum huic rei assig^navit Plutarchus, qui post Mamercum Catinensem societate Timoleonti iunctum, post Dionysium deditum in captivitatem, post arcem Syracusarum a Corinthiis occupatam tandem illud factum esse affirmat , neque solum pol- licitum esse Hicetam urbe se recepturum esse Poenos, sed revera Carthaginienses ab Hiceta arcessitos portum classe occupasse et sexaginta milibus exercitus pedestris urbem ingressos esse , quo tempore primum Syracusas venisse in barbarorum manus. — Adiungit Schl. : „Daruber erschracken die Be- sitzer der verschiedenen Raubbui^en , und unter ihnen Mamercus von Katana , weil Alle Karthag^ mehr fiirchteten als Korinth. Diese kleinen Dynasten erklarten sich daher fur Timoleon.'' Haec ad exemplum fere Diodori sunt dicta ; hic enim scriptor Mamerci societate cum Timoleonte iuncti non prius facit mentionem , quam Poenos ab Hiceta Syracusas adductos fuisse commemoravit , hoc tamen non adiiciens, terrorem hac re iniectum causam fuisse Mamerco societatis illius petendae. Secundum Plutarchum Mamercus, antequam Poeni Syracusas venerunt, Hicetae clade ad Adranum accepta per- motus est, ut foedus cum Timoleonte faceret. — Schl. : „Und selbst Dionysius war edel genug , sein Reich nicht auf den Triimmem seines Vater- landes bauen zu wollen , oder mit andern Worten , er wollte die Syrakuser lieber frei , als von Frem- den beherrscht sehen, und capitulirte mit Timoleon." Itaque hoc tempore deditionem a Dionysio factam esse sumens Schlosserus neque Plutarcho consentit, qui post proelium Adranitanum , neque Diodoro, qui post Hicetam altera pu^na superatum ac Syracusis expulsum factam esse tradidit. Cluum igitur Schl. ipse iudicarit , falsum fuisse Diodomm, qui in remotius tempus rem maximam reiiceret, quumque dissensio ista cum Plutarcho, qua Diodoro obsequutus Timoleontem af6rmat post pugnam Adranitanam statim Syracosarum parte potitum esse , nou modo nibil conferat ad rerum probabilitatem. - 14 - augendain, fledetiam difficultates eas omnes inferat, de quibus di8seniimiisProleg.IL|Mig.l3sq., inre videmur quaerere, quid permoverit virum doctissimum, ut in parte aliqua a Plutarclio discedere mal- let, quam integra reddere atque incorrupta, quae tradita sunt ab eodem omnibus partibus aptissime eonnexa atquc egregie inter se congruentia? duo autem modo effectum sit, ut Syracnsamm arcem traderet Dionysius Timoleonti, quaeque deditionis fuerit ratio ac conditio, neque ex Diodori omnino, neque ex Plutarchi auctoritate retulit Schlosserus , ita tamen , ut a Diodoro propius absit , quam a Plutarcho. Nam Plutarcho teste sua sponte Dioiiysius Timoleonti , prius quam ad Syracusas acces- sisset^ pollicitus est, arcem se dediturum, deinde misso in aixem.Corinthiorum praesidio cum arce tradidit quaecunque illic asservabantur ad belli usum , postremo ipse cum paucis familiaribus et , quod ex Plutarchi dicto x§VI^^T<^ ^cc(^oijy s^STtXevffev videtur elucere , cum parte tantum facultatum sua- rum abiit in castra Timoleontis. Diodoro auctore Timoleon , quum reliquis nrbis partibus potitos esset , Dionysio tutum fore in Peloponnesum iter publica fide praestans et privatarum opum integram spondens possessionem persuasit, ut arcem sibi dederet. * Schlosserus: „Freier Abzug, der Be- sitz seiner eigenen Schatze, undruhiges Leben in Korinth ward ihm zugesichert, es geht aber deut- lich aus dem Zusammenhange hervor, was freilich die wenigen Sdiriftsteller, die wir iiber diese Ge- schichten ubrig haben , von ihrem Helden und seinen Republilianern nicht eingestehen wollen , dass die Capitulation schlecht gehalten ward. Plutarch selbst deutet iibrigens den armseligen Aufzug an, in welchem Dionysius nach Korinth gebracht wurde , und giebt zu verstehen , dass er gleich dort von Anfang ohue allen Glanz und sogar oline Wiirde lebte." At tempus, quo haec omnia facta sint, si non vere indicavit Diodorus , quanquam ad eventuum ordinem ac rationem explanandam maxime illud erat necessarium , non video , cur de ceteris rebus plus ei , quam Plutarcho , tribuendum sit fidei. Nam hoc unum possit aliquis Diodori firmaturus rationem obiicere, credibilius esse, Dionysium, quum totam urbem in Timoleontis videret esse potestate , ut tyrannide se abdicaret permotum esse , quam, priusquam Timoleon ad urbem accederet, sponte id facere decrevisse. Nec vero minus apte licebit respondere, Dionysium eo iam tempore, quo Plutarchus eum perhibet deditionem meditatuin esse, in summas adductum fuisse angustias, atque intellexisse haud dubie, sive Hieetas cum Poenis so- peravisset Corinthios , sive illos vicisset Timoleon , nullo pacto suam sibi servatum iri dominationem. Mullu autem gravius atque acerbius illi debebat esse in Hicetae, quam in Timoleontis venire ditionem; Hicetas enim ob veteres inimicitias potentiaeque aemulationem invisus, quum, nulla impellente causa legitima, malorum, quibus premebatur Dionysius , magna ex parte auctor esset, tunc eum et proelio devicerat , et obsidens arcem ad dedendi se necessitatem paene adegerat. Illnm igitur quks non credat tanto odio fuisse Dionysio , ut nulli minus hic putandus sit concessurus fuisse victoriae gloriam et fractum? Deinde Corinthiis si se dedidisset, multo melius sperare licebat Dionysio secum actum iri, quam si Hicetae sese permisisset iniquitati. Accedebat quod Timoleon Corintho, potentissima eivitate graeca, Syracusanim parente, ad rempublicam in libeiiatem vindicandam missus, virtutis, prudentiae, felicitatis praeclara iam victo ad Adranum Hiceta dederat documenta. duae omnia erant eiusmodi , ut non possent Dionysium non exhortari , ut Timoleontis mallet se committere fidei. Id vero si mox atque ultro fecisset , multo sibi utilius fore intelligebat , quam st cunctatus videretur in- vitus tandem cedere necessitati. Atqui sponte ac sua volimtate si in Timoieontis potestatem se tradi- dit Dionysius, saltem necesse non est putemus, aequiores ei a Timoleonte datas esse conditiones; neque probandum videtur esse , si quis propter id unum , quod Diodorus affirmat Dionysio integras opes privatas a Timoleonte promissas esse, PLutarchi vel adeo Timoleontis ipsius, vitiiperationem ex es — 15 - trahat, quodhicperhibet scriptor,DioDysiiimnarran8nnaDavlet cumexi^sfacaltatibnstraieclsse inPe- loponnesuni. Id qnod Schlosseruin fecisse patet ex iis , quae supra ex eius libro transscripsimus noa sine nova quadam Dionysii laude dicta. £t profecto rerum olim gestarum investigpatori nil poterit vel praestantius vel gratius contingere , quam ut veritatis lucem aiferens rebus vel mendaciis atque errori- bus, vel vetustate obscuratis hominum simul illustrium ingenia ab antiqna liberet invidia, ac meliora fuisse demonstret, quam fuisse vulgo credantur; sed Dionysium tyrannum adversus communem anti- quitatis consensum tuens Schlosserus vereor ne minus firmis nisus fuerit ar^mentis ; quae vero cum Gorinthionim criminatione loqnitur de violatis pacis conditionibns, etiamsi pro veris habere cogere- mur, saltem Plutarchi fidem non possent ita suspectam reddere, nt eumfallaci quodam ductum studio alia prodidisse putaremns , alia eonsnlto dissimulasse. PergitSchl.: „TimoIeon ward von Iketas und den Karthagem hart bedrangt." Haec neque apud Diodorum leg^untur, neque apud Plutarchum, qui si vera tradidit, ne potuit quidem Timoleon ab Hi- ceta et Carthaginiensibus graviter urgeri, quod ipse tum proeul Syracusis aberat, Poeni vero et Hicetas copias suas in urbe continebant. Deinde quae Schl. narrat, Corinthios, qui arci praesidio erant, in summa fuisse frumenti inopia, sed Catana furtim interdnm subvectos esse conimeatus, ea ex Plutar- chi desumsit libro, neque vero ex eodem addidit, propter hanc ipsam causam conatos esse Poenos occupare Catanam , quo priusquam pervenissent, nnntio Achradinae a Neone Corinthio, praesidii prae- fecto, repentina irruptione captae perterritos rediisse Syracusas. Cluae continno adiecit: „doch war wenig Aussicht, Syrakus zu befreien, wenn gleich die Korinthier 2000 M. frisches Fufsvolk und 200 Reiter sendeten,^^ haec probabiliter essent dicta , si in omnibus sequutus esset Plutarchum , quo aue- tore Timoleon tum praeter arcem nil tenebat reliquae urbis ; at si , quod Schl. paulo ante secundum Diodorum asseveravit, magna urbis pars iam tum in Timoleontis erat potestate, profecto non est quod opinemur , tam exiguam fiiisse Ttmoleonti spem liberandae urbis , praesertim quum subsidia haud con- temnenda submisissent Corinthii. Schl. : „Zum Gliick vertraute der Karthagische Feldherr seinem Freunde fast noch weniger als seinem Feinde, und verdarb durch ubertriebene Aengstlichkeit seine eigenen Angelegenheiten. Da er namlich den freundschaftlichen Verkehr der Tmppen des Iketas mit den Syrakusem gewahrte , so giaubte er sich, mitten im Griechischen Lande, randum von Verrath und offner Gewalt umgeben , und seinHeer war dem Griechischen, sobald er sich auf Iketas nicht verlassen konnte, keineswegs ge- wachsen; er zog sich daher plotzlich in den Karthagischen Theil der Insel zuriick." Ir his minus recte eum Syraeusauis ^cnntnr milites Hicetae mercenarii sermones vulgo contulisse , quibus perter- ritum Magonem timuisse ne proditiene circumveniretur. Nam conVeiriebant inter se per proeliorum intervalla et confabulabantur qui in Hicetae exercitu erant mercenarii Graeci cum iis , qui apud Corin- thios stipendia merebant. Neque vero haec sola causa permovit Magonem , ut Syracusis exiret , sed maxime, quod Corintfaioram vires post adventum subsidioram magnopere erant auctae. Ceteram quae Diodoras ac Plutarchus dixere de nnmero Poenoram si non nimis raultum sunt a veritate distantia , ne dicam vera, animo potius quam copiis Magonem putandum erit inferiorem fuisse hostibus. Hlud haud dubitoquinrectius Diodoras eiqueassentiensSchlosseras prodiderit, in eam Siciliae partem , quae in Poenoram dit^one erat , se recepisse Magonem , quam Plutarchum , qui in Libyam enm reversum esse param verisimiliter perhibuit. Schl. : „lSach seinem Abzuge ward die Befreinng von Syrakus dem Timoleon durch dle Ankunlt der langst aus Rorintli abgesendeten Hillfstrappen, durch die Einnahme des Stadttheils Achradina, - 16 - den der Korinthische Befehlshaber vorher uberfallen nnd befestigt hatte, durch die Theilnahme der Messenier an dem Kriege mit Iketas sehr erleichtert." Non satis manifestnm est, utnim ante di»- cessum Mag^onis Achradinam a Corinthiis occupatam esse putet Schl. , an post eiusdem discessum ; posteriorem eius esse sententiam ex iis colligas , quae modo ex eius libro transscripsimus. Secun- dum ea, quae dilucide ac distincte explicat Plutarchus, et Corinthiorum subsidia advenere et capta fuit Achradina priusquam abiere Carthaginienses. Deinde Schl. iis rebus, quas commemoravit, af- firmat Timoleoutem in liberanda Syracusanorum urbe magnopere adiutum fuisse. Post discessum autem Poenorum ut Syracusae liberarentur, nil supererat perficiendum, nisi ut Hicetae eriperentnr eae, quas etiamtunc tenebat , urbis partes. Hic vero maxime intelligitur, quantae fraudi Schlossero fuerit dissensio cum Plutarcho. Cluum enim antea cum Diodoro tradiderit, post pugnam Adranitanam Dionysium obtinuisse arcem atque insulam , Hicetam Achradinam, Timoleontem reliquas urbis partes, deinde narraverit arcem cum insula Timoleonti esse deditam , Achradina potitos esse Corinthios ex arce impetu facto, his si credimus, iam tota urbs in Timoleontis erat potestate, neque ulla eius re- stabat pars , quae occupanda esset , in quave occupanda ullo iuvandus esset subsidio. Unde patet, contraria inter se esse , quae diversis locis refert Schlosserus-; quae quidem discrepantia nulla esset, nisi immerita Plutarchi contemtione boni scriptoris auctoritatem spemendam ac deserendam esse cen- suisset. Proelium magnum, quo victus Hicetas Syracusis eiectus est, silentio praetermisit Schl., brevitatis studio , an quod sentiret , eius commemorationem suae reliquarum rerum enarrationi apte applicari non posse. Id certissimum est , quae Plutarchus de illis rebus copiose enarravit egregie sibi oinnia constare neque quidquam habere , quod non probabiliter videatur dictum esse. Schl. : „Unmittelbar nach der Einnalime der Burg liefs sie Timoleon , um jedes Andenken der Ty- rannei zu vertilgen, von Grund aus schleifen, und erklarte den Syrakusern, dass er gesonnen sey, eine vollige Demokratie einzurichten , und die Erneuemng und Verbessemng ihrer alten Gesetze und Einrichtungen durch die Korinther vorschlagen zu lassen." Haec rursus iis, quae antca retulit Schl., pamm convenienter sunt dicta. Arx enim Timoleonti prius tradita est, quam Carthaginienses disces- semnt. Quis autem est, qui credat, de dimenda arce deque re publica constituenda cogitasse Timo- leontem, antequam totam in sua potestate haberet urbem ? Fortasse in errorem Schl. inductus est ver- bis Plutarchi, cap. 22, qua sunt TevoiJievos Sh tHs axgcts xvgios x. T. A.., de cuius loci explicatione vide quae exposuimus in Comment. pag. 436 sq. De auctamm colonis Graecis Syracusamm tempore modoque Diodoro consentit Schl. , non Plutarcho , cuius ratio quibus firmetur argumentis supra indi- cavimus. Item de iis rebus, quae ante pugnam ad Crimessum factam inter Timoleontem iutervenerunt et Hicetam, ad Diodomm Schl. magis se applicat, quam ad Plutarchum. De his quoque supra disse- mimus. Ceteram quod Schl. affirmat, relata aPIutarcho de Hiceta aliisque tyrannis, si comparen- tur cum Diodoro, clare atque evidenter ostendere, quanta arte Plutarchus solitus fuerit, etsi menda- ciorum coargui non possit , sic tamen enarrare res gestas , ut suas potius referret de rebus gestis conceptas animo opiuones , quam ipsam rerum veritatem , hoc quo pertineat , non iutelligo. Nu»- quam enim apparet, propterea Hicetae aliisve tyrannis obtrectasse Plutarchum vel debita ulla eos spoliasse laude , ut maiore gloria ornaret Timoleontem ; nec Diodoms quidem de Hiceta quidquam memoriaeprodidit, quod vel melius nos iubeat existimare de tyranno, minus bene de Timoleonte, vel omnino remm tum gestamm aliam, atque a Plutarcho videmus expressam, praebeat imaginem. — De numero copiaram , quae proelio dimicarunt ad Crimessum , discrepant quidem inter se Plutarchua et Diodorus , neque vero aeque iudicasse puto Schlosserum hanc quoque discrepantiam Plutarcho ita I — IT — crimini Yertentem , ut consulto eum insimulet et auxisse omnia et imminuisse , pront laudandi Timo- leontis consilium flagitaret. Primum enim non quinque milibus militum, id quod Schl. opinatur, Plu- tarchus dicit Timoleontem superasse ingentem exercitum Poenorum. Nam secundum ea y quae nunc leg^ntur apud Plutarchum , Timoleon urbe profectus est cum tribus milibus civium , qnatuor milibus mercenariorum , ex quibus postquam mille fere in itinere deseruere ducem , sex milia militum proelio interfiierunt. Quanquam fatendum est, numeros a Plutarcho relatos non congruere computationi quam idem scriptor narrat ab mercenariis seditiosis initam esse ; hos enim ait ille insaniae ar^isse Timoleontem , quod septuag;inta Poenorum milia aggredi auderet quinque milibus peditum , mille equi- tibus ; atqui huius. exercitus pars illi ipsi erant , qui seditiose tum agebant ; ergo horum discessu im- minuto exercitu non sex, sed quinque milia militum potuerunt proelium inire. Cluare mendosi aliquid puto in hoc loco esse , quo numerorum consensus fuerit turbatus. Sed haec utcunque habent, id facile concedimus, Plutarchum, ab iis auctoribus, quos in hac vita scribenda sequutus est, deceptum '-), iusto minorem fecisse Syracusanorum exercitum, maiores Poenorum copias. Quis enim nesciat, quantain talibus scriptorum antiquorum fuerit levitas, et quantopere cavendum sit, ne vel suarum co- piarum exiguitatem vel hostium immensam multitudinem ambitiose praedicantibus temere credamus. Sed uti Schl. ipse egreg^ie nonnulla monuit , quibus Poenorum ab hostibus long^e paucioribus victorum clades minus mira videretur esse atque incredibilis , ita equidem nego, si quid falsi de ista re a PIu- tarcho fuerit proditum, id ipsum scriptorem pravo inductum Timoleontis laudibus evehendi studio ementitum esse , vel iis , quae Diodorus tradidit iisdem de rebus , eMci , ut in hoc scriptore maior quam in Plutarcho fiusse putanda sit veritatis dilig;entia. Neque enim solum Syracusanis , sed etiam Carthag^iniensibus plus virium tribuit Diodorus , quippe qui cum Timoleonte duodecim milia prodiderit fuisse militum , Poenorum autem septuag^inta milibus addiderit decem milia equitum ac bigarum , de quibus nihil invenias a Plutarcho dictum. Itaque apud Diodorum quoque Poeni tantum superant multi- tudine Syracusanos , ut , si severi iudicis ag;ere velis partes , eiusdem fere culpae uterque damnandus sit scriptor. Praeterea hoc quoque argumento licebit Plutarchi defensori uti , quod in pugna Adrani- tana Hicetae quidem parem uterque scriptor tribuit militum numerum , at Timoleontis Diodorus dicit mille fuisse milites, Plutarchus milTe ducentos, unde, si quis tanti facere velit eiusmodt indicia, sententiam possit de Plutarcho ducere ei , quam Schlosserus fert, plane contrariam. Reliqua de Timoleonte breviter exponit Schl. atque ita, ut iam non sit quod diutius in eomparan- dis auctoribus immoremur. Unum hac disputatione conati sumus efficere, ut appareat, iis omnibus locis, quibus Piutarchum posthabendum censuit Schlosserus Diodoro , non fuisse illum posthabendum , et quae ex Plutarchi et Diodori libris de Timoleontis rebus commixta vulgavit idem vir doctissimus , ea propter iniquam Plu- tarchi contemtionem neque ipsa inter se satis apte connexa esse, neque cum iis si conferantur, quae Plutarchus memoriae prodidit, maiorem habere a probabilitate verique similitudiiie commendationem. *") Huc quae pertineant nonnulla congeremus in disputationera de huius Yitae lontibus. 'f ■•».'*■ ■■ •j;-'iV;^ .«''■- •■■'■;^~<-'.vt-.'.. ■A • .■*'>^^.'>.3(SS -■■i».. ^. >U r^,- ■ ^,-*'*^ ■m. il»,'," . V .-■ -•..■-^•■';.»i;* - •■ ^' -^ C?'''-- • /• '^ ., .■•^■■:-|; . ■ •^r- .•"*-' *■ .-*•:-(-*'■ t-- i ■ ■*^.^j ' '-■" ■ hA''- j'>'i:xW-^^--t-^1\^-'^'^. ■ . ■•'•t--- •'''•^. -!?*'&■•»'>■• .>->-..■ 1 <.^{ ' ■■ 'i •« .-'3 •^ -11 ■■* 4